കുട്ടനാട് ഭൂപ്രകൃതി ഏകദേശം 1100 km² ഉൾക്കൊള്ളുന്നു, അതിൽ ഏകദേശം 304 km² സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്ന് താഴെയാണ്. നിലവിൽ മനുഷ്യവാസമുള്ള ഭൂമി, വർഷങ്ങളായി വെള്ളക്കെട്ടുള്ള പ്രദേശങ്ങൾ വീണ്ടെടുത്താണ് വികസിപ്പിച്ചെടുത്തത്. നദികളുടെയും മനുഷ്യനിർമ്മിത ചാലുകളിലൂടെയും കുട്ടനാടിനെ വറ്റിച്ചിരിക്കുന്നു. മുമ്പ് വലിയ തടാകമായിരുന്ന വേമ്പനാട് കായലാണ് ഡ്രെയിനേജ് സംവിധാനത്തിന്റെ പ്രധാന സവിശേഷത. തണ്ണീർമുക്കത്തെ ഒരു റെഗുലേറ്ററാണ് ഈ തടാകത്തിലേക്കുള്ള വേലിയേറ്റം നിയന്ത്രിക്കുന്നത്. കനാലുകളുടെയും ബണ്ടുകളുടെയും ഈ ശൃംഖല അതിന്റെ മുഴുവൻ വിസ്തൃതിയിലും കേരളത്തിന്റെ സോർബിക്വറ്റ് ഹോളണ്ട് നൽകി. കായൽനിലങ്ങൾ (8100 ഹെക്ടർ), കരിനിലങ്ങൽ (6,075 ഹെക്ടർ), കാരപ്പടങ്ങൽ (42,505 ഹെക്ടർ) എന്നിവ ഉൾപ്പെടുന്നതാണ് കുട്ടനാടിന്റെ ഭൂപ്രകൃതി. കായൽനിലങ്ങൽ സമുദ്രനിരപ്പിന് താഴെയാണ്. മണ്ണിൽ അമ്ലതയുണ്ടെങ്കിലും ഉപ്പുവെള്ളം കയറുന്നത് തടഞ്ഞാൽ വർഷത്തിൽ രണ്ടുതവണ നെൽകൃഷിക്ക് ഈ സ്ഥലം പ്രയോജനപ്പെടുത്താം. കരിനിലങ്ങൽ വെള്ളക്കെട്ടാണ്, ഉയർന്ന അസിഡിറ്റി ഉള്ളതിനാൽ, ഇത് കൃഷിയോഗ്യമായ ഭൂമിക്ക് വളരെ കുറച്ച് മാത്രമേ സംഭാവന നൽകുന്നുള്ളൂ. വർഷങ്ങളായി നികത്തിയ ഭൂമിയാണ് കാരപ്പാടം. വടക്കൻ കുട്ടനാട്, മധ്യ കുട്ടനാട്, അപ്പർ കുട്ടനാട് എന്നിവിടങ്ങളിൽ കാരപ്പാടങ്ങൾ ഉൾപ്പെടുന്നു. ഇത് താരതമ്യേന ഫലഭൂയിഷ്ഠവും ഉപ്പുവെള്ളത്തിന്റെ കടന്നുകയറ്റവും കുറവാണ്. തണ്ണീർമുക്കം റഗുലേറ്ററിൻ്റെ നേതൃത്വത്തിൽ വടക്കൻ കുട്ടനാട് ഉപ്പുവെള്ളം കയറുന്നത് തടയുന്നു.

                കുട്ടനാട്ടിലെ ജലപ്രവാഹം പ്രധാനമായും നിയന്ത്രിക്കുന്നത് പശ്ചിമഘട്ട മേഖലയിൽ നിന്ന് ഉത്ഭവിക്കുന്ന മീനച്ചിൽ, മണിമല, പമ്പ, അച്ചൻകോവിൽ എന്നീ നാല് നദീതടങ്ങളാണ്, അവ ആത്യന്തികമായി കുട്ടനാട്ടിലേക്ക് ഒഴുകുന്നു. ഈ നദികളിലെ ജലവൈദ്യുത, ജലസേചന പദ്ധതികൾ കുട്ടനാട്ടിലേക്കുള്ള നീരൊഴുക്ക് നിർണ്ണയിക്കുന്നു. ഈ നദികളുടെ മുകളിലേക്കുള്ള മനുഷ്യ ഇടപെടലുകളും ഫലമായുണ്ടാകുന്ന ഭൂവിനിയോഗ മാറ്റങ്ങളും താഴ്ന്ന പ്രദേശങ്ങളിലെ പാരിസ്ഥിതിക സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഗുരുതരമായ പ്രത്യാഘാതങ്ങൾ ഉണ്ടാക്കുന്നു. ഈ നാല് നദികളുടെയും മൊത്തം തട വിസ്തീർണ്ണം ഏകദേശം 5838 km² വരും. മൺസൂൺ കാലത്താണ് കുട്ടനാട്ടിലേക്ക് വെള്ളമെത്തുന്നത്. ഈ നദികളിൽ നിന്നുള്ള വെള്ളപ്പൊക്കം താഴ്ന്ന പ്രദേശങ്ങളിൽ വ്യാപിക്കുന്ന ഗണ്യമായ അവശിഷ്ടങ്ങൾ വഹിക്കുന്നു. ഉയർന്ന വെള്ളപ്പൊക്കത്തിൽ റോഡുകളിലേക്കും വീട്ടുപറമ്പുകളിലേക്കും വെള്ളം ഒഴുകി വലിയ നാശം വിതയ്ക്കുന്നു. കുട്ടനാട്ടുകാരുടെ പ്രധാന തൊഴിൽ കൃഷിയാണ്. താഴ്ന്ന പ്രദേശത്താണ് നെൽക്കൃഷി കൂടുതലുള്ളത്. ബണ്ടുകളിലും നികത്തിയ നിലങ്ങളിലുമാണ് തെങ്ങുകൾ നട്ടിരിക്കുന്നത്. തെങ്ങ് കൃഷിയുടെ വ്യാപ്തി വർധിക്കുകയാണ്. കുരുമുളക്, വാഴ, യാമകൾ എന്നിവയും ചില പ്രദേശങ്ങളിൽ കൃഷി ചെയ്യുന്നുണ്ട്. വാസയോഗ്യമായ നിലം നികത്തിയതും വീട്ടുവളപ്പിൽ കൃഷി ചെയ്യുന്നതും വെള്ളപ്പൊക്ക സംഭരണത്തിനുള്ള ലഭ്യത കുറച്ചു, ഇത് വെള്ളപ്പൊക്കത്തിന്റെ തോത് ഉയരാൻ കാരണമാകുന്നു. കുട്ടനാടിന്റെ പ്രശ്‌നത്തിന് പ്രധാനമായും കാരണമായത് അതിന്റെ ജലശാസ്ത്രപരമായ ഭരണത്തിന്റെ കെടുകാര്യസ്ഥതയാണ്. വികസനം നടന്നുകൊണ്ടിരിക്കുമ്പോൾ, ജലശാസ്ത്രപരമായ വശങ്ങൾ അർഹമായ പരിഗണന നൽകിയില്ല, അത് ഒടുവിൽ അതിന്റെ ഇന്നത്തെ പാരിസ്ഥിതിക പ്രതിസന്ധിയിൽ കലാശിച്ചു.

പ്രദേശം പതിവായി അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന കാരണങ്ങൾ

• വെള്ളപ്പൊക്കവും ഉപ്പുവെള്ളത്തിന്റെ കടന്നുകയറ്റവും വളരുന്ന സീസണിനെ ഏതാനും മാസങ്ങളായി പരിമിതപ്പെടുത്തുന്നു.

• ലവണാംശം, വിവിധതരം മലിനീകരണം തുടങ്ങിയവ കാരണം കൊണ്ട് വരണ്ട സീസണിൽ കുടിവെള്ളക്ഷാമം ഉണ്ടാകും.

• ജനവാസ കേന്ദ്രങ്ങൾ നിർമ്മിക്കാൻ വരണ്ട ഭൂമിയുടെ അഭാവം, വീണ്ടെടുക്കപ്പെട്ട ബണ്ടുകളിൽ വളരെ ഉയർന്ന ജനസാന്ദ്രതയിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.

• മോശം റോഡ് ശൃംഖല കാരണം ക്രോസ്-ക്രോസിംഗ് വാട്ടർ കോഴ്‌സുകളുടെ എണ്ണം ജലഗതാഗതത്തെ ആശ്രയിക്കുന്നതിലേക്ക് നയിക്കുന്നു.

അവലംബം: സ്റ്റേറ്റ് ഓഫ് എൻവയോൺമെൻ്റ് റിപ്പോർട്ട് 2007, വാല്യം 1, കേരള സ്റ്റേറ്റ് കൗൺസിൽ ഫോർ സയൻസ് ടെക്നോളജി ആൻഡ് എൻവയോൺമെൻ്റ്.